Η γυναικεία Φορεσιά της Λήμνου αποτελεί σημαντική και συνάμα άγνωστη πτυχή της τοπικής Παράδοσης του νησιού..Έχουν γίνει μακροχρόνιες έρευνες για τη γυναικεία Ενδυμασία, όμως καμιά απ'αυτές δεν έχει φέρει στο φως της Παράδοσης τη γνήσια και αυθεντική φορεσιά των Γυναικών της Λήμνου..
Υπήρχαν πολλές περιγραφές γι'αυτήν, αλλά αποδεικτικά στοιχεία, όπως φωτογραφίες, στολές και πορτρέτα ήταν ελάχιστα..Ωστόσο διασώζεται μία πλήρης και αυθεντική γυναικεία παραδοσιακή φορεσιά της Λήμνου, στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, που στεγάζεται στο Μέγαρο της Παλαιάς Βουλής..Την πρόσφερε ως δωρεά στο Μουσείο ο Λήμνιος Ιωάννης Παντελίδης κατά το έτος 1884 μαζί με μία επιστολή του προς τον Πρόεδρο του Μουσείου..Στην επιστολή αναφέρει ότι η φορεσιά θα παραδοθεί στο Μουσείο μεσω του γιου του, ο οποίος σπούδαζε νομικά στην Αθήνα και ότι απ'αυτόν θα μάθει περισσότερες πληροφορίες για τη συγκεκριμένη ενδυμασία..Επίσης εκείνο που μαθαίνουμε από την επιστολή του είναι ότι η συγκεκριμένη φορεσιά βρέθηκε και εξασφαλίστηκε με μεγάλο κόπο και ότι πρέπει να τη δεχτούν στο Μουσείο,γιατί δε θα συναντούσαν πουθενά, σε κανένα άλλο σημείο της Ελλάδας τόσο όμορφη τοπική ενδυμασία..
Έχουν διασωθεί κάποια σχέδια τοπικής ενδυμασίας του νησιού από διάφορες περιγραφές Ευρωπαίων περιηγητών μεταξύ του 770 με 1910..Μέσα από τα σχέδια αυτά αντλούμε πληροφορίες για τις ανδρικές, αλλά και τις γυναικείες φορεσιές..Εκείνο που μας εντυπωσιάζει στη γυναικεία φορεσιά είναι η πολυτέλεια που την διακρίνει..Αποτελεί μια πολύ κομψή εμφάνιση..Συναντούμε σ'αυτήν ποικιλία χρωμάτων και πολύ πλούσιο διάκοσμο..
Τη στολή αποτελούν τα εξής επιμέρους εξαρτήματα : 1) Η καλύπτρα ή στολίδι της κεφαλής, 2) Τα στολίδια του λαιμού, 3) Η πουκαμίσα, 4) Η βράκα ή μεσοβράκι, 5) Το φουστάνι (φστάνι), 6) Το γιλέκο, 7) Οι κάλτσες και 8) Τα παπούτσια..
Παραθέτω ένα ένα τα εξαρτήματα της γυναικείας φορεσιάς με λίγα λόγια, ώστε να γνωρίσουμε περισσότερο και να εξοικειωθούμε με το ρούχο της εποχής εκείνης..
Η καλύπτρα ήταν ένα σκουφάκι συνήθως κόκκινο, που το έφερε η Λημνία στο κεφάλι της..Είχε ένα μικρό δίπλωμα έτσι ώστε να μπορεί να στηρίζεται η "μανδήλα"..θα συναντήσουμε και σκουφάκι με φλουριά..Ήταν φτιαγμένο από ατλάζι κι έπεφτε ελαφρά προς το ένα μέρος της κεφαλής..Πάνω από αυτό έμπαινε ο "μποχτσάς", η μανδήλα δηλαδή, διπλωμένη στα δύο..Βασικό εξάρτημα αποτελούσαν τα στολίδια στο λαιμό..Αυτά ήταν συνήθως δύο ή τρεις σειρές από φλουριά, τα οποία τα έραβαν πανω στο πέτσινο πλαίσιο με μεγάλη τέχνη..Τα φλουριά λέγονταν και "γιορντάνια" και με τον αριθμό των σειρών που είχαν, μαρτυρούσε την οικονομική κατάσταση της γυναίκας που τα φορούσε..Η πρώτη σειρά των φλουριών περιελάμβανε τα πιο πολύτιμα νομίσματα, τα οποία ήταν οι "τρακοσάρες", δηλαδή το καθένα απ'αυτά είχε αξία 300 τούρκικα γρόσια..Με το πέρασμα των χρόνων παρατηρείται μια αλλαγή στο στόλισμα του λαιμού...Αντί για πολλές σειρές απο νομίσματα τώρα έχουμε μόνο μια, η οποία αποτελείται από χρυσά και μεγάλης αξίας φλουριά..Υπάρχει, όμως κι άλλη αλλαγή.. Παρατηρούμε ότι οι γυναίκες της Λήμνου , κατά τους μετέπειτα χρόνους, αρέσκονται να φέρουν μόνο ένα μεγάλο χρυσό νόμισμα στο λαιμό, το οποίο ήταν σκαλιστό και κεντημένο στα άκρα με χρυσό..
Η πουκαμίσα ήταν συνήθως μεταξωτή και γύρω απ'το λαιμό είχε δαντέλα λεπτή..Η επίσημη πουκαμίσα, η γιορτινή, ήταν χρώματος μάλλον κρέμ με ανοιχτό ντεκολτέ..Τα μανίκια ήταν μακρία και κατέληγαν σε φαρδειά δαντέλα..Το ύφασμα της γιορτινής πουκαμίσας είχε προέλευση το Σμύρνη ή την Κωνσταντινούπολη..Πολλά από τα υφάσματα προέρχονταν από τη Βενετία..Τα περισσότερα νησιά προμηθεύοντο τα υφάσματα από εκει..Επόμενο εξάρτημα είναι η βράκα, η οποία έχει μια ιδιαιτερότητα..Είναι εσώρουχο βαμβακερό με διάφορα κεντήματα..Το μήκος του έφτανε μεχρι τον αστράγαλο, πάνω από τον οποίο και δενόταν με αυτοσχέδια κορδόνια..Επίσης δενόταν και στη μέση με κορδόνια, γιατί ήταν πολύ βαρύ..Ήταν πάντα δίχρωμο, λευλό προς τα πάνω και κόκκινο προς το μέρος των ποδιών..Η ιδιαιτερότητά του συναντάται ως προς τις αναλογίες που είχε σε σχέση με το φουστάνι (φστάνι).. Το φουστάνι έπρεπε να έχει μήκος μέχρι τη μέση της γυναικείας γάμπας, για να φαίνονται τα κεντήματα της βράκας!
Το φουστάνι αποτελείτο από τη φούστα και το γιλεκάκι, τα οποία ήταν ενωμένα..Υπήρχαν δύο είδη φουστανιού..Το επίσημο, το ύφασμα του οποίου προερχόταν από το εξωτερικο και ήταν μεγάλης αξίας..Το άλλο ήταν το φουστάνι της καθημερινης χρήσης, που ήταν βαμβακερό και το ύφαιναν στη Λήμνο..Το φουστάνι είχε σχεδόν πάντα βυσινί χρώμα με λεπτές, κάθετες, χρυσες ρίγες.. Ήταν αμάνικο και με ανοιχτό γιακά , έτσι ώστε να φαίνονται τα φλουριά,που κρέμονταν στο λαιμό..Στον ποδόγυρο έφερε μικρά, χρυσά ή μάλλινα κρόσια ή φουντίτσες..
Το γιλέκο ήταν κοντό και μεταξωτό ένδυμα, που φοριόταν πάνω από το φουστάνι..Το εσωτερικό των μανικιών του δουλευόταν με λεπτό στρώμα από βαμβάκι και χρυσές κλωστές..Οι ραφές του ήταν πυκνές για να στερεώνεται και στο γύρισμα των μανικιών του να σχηματίζονται μανσέτες, που είναι κεντημένες με χρυσές και ασημένιες κλωστές..Η τεχνική αυτή του ραψίματος του γιλέκου, οι ερευνητές την εντοπίζουν μόνο στη Λήμνο..
Στο τέλος της παρουσίασης της γυναικείας φορεσιάς της Λήμνου συναντούμε τις κάλτσες και τα παπούτσια..Οι κάλτσες ήταν λεπτές και λευκές..Οι επίσημες προήρχοντο από το εξωτερικό και οι καθημερινες ήταν πλεκτές στο χέρι από το λημνιό βαμβάκι..Τα παπούτσια των γυναικών του νησιού ήταν μαύρα, από δέρμα καλής ποιότητος και με μονή σόλα για να είναι ελαφρύτερα..Ίσως γι'αυτό ονομάζονταν "μονά"..
Αυτή ήταν η περίφημη φορεσιά τηε γυναίκας της Λήμνου..Πολύ όμορφη και μοναδική σε όλο το Αιγαίο..Δυστυχώς δεν έχουν διασωθεί φορεσιές γυναικείες πολλές και γι'αυτό η αναλυση και παρουσίαση των επιμέρους εξαρτημάτων που την απάρτιζαν, γίνεται με επιφύλαξη..
ΠΗΓΗ : Θεόδωρος Σ. Τσιμπρικίδης, Βιβλίο "Η ΛΗΜΝΟΣ ΜΕ ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΦΟΡΕΣΙΑ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΤΗΣ", Εκδ. ΓΡΑΦΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ "ΜΕΛΙΣΣΑ", Θεσσαλονίκη 2008/9
